تعریف خواب
خواب حالتی تکرار شونده و منظم و به راحتی قابل برگشت است و از مشخصات آن بی‎حرکتی نسبی و افزایش قابل توجه آستانه پاسخ به محرکات بیرونی نسبت به حالت بیداری است.

مراحل خواب و تغییرات فیزیولوژیک همراه آن
خواب از دو مرحله تشکیل شده است: خواب بدون حرکت سریع چشم Non Rapid (eye movement) و خواب رحکت سریع چشم (Rapid eye movement). خواب (NREM) دارای 4 مرحله است و طی آن اکثر کارکردهای فیزیولوژیک و فعالیت مغزی نسبت به حالت بیداری به میزان چشمگیری کاهش می‎یابد. خواب (REM) از لحاظ کیفی نوع متفاوتی از خواب بوده و طی آن فعالیت مغزی و فیزیولوژیک شبیه حالت بیداری است.

در خواب (NREM) ضربان قلب، تنفس، فشار خون کاهش می‎یابد. جریان خون در اکثر بافتها از جمله مغز مختصری کاهش می‎یابد. ثبات دمائی بدن وجود دارد. حرکات غیرارادی و دوره‎ای در عضلات بدن مشاهده می شود. اگر فرد در این مرحله NREM بیدار شود دچار اختلال جهت‎یابی بوده و تفکرش آشفته است. بیدار شدنهای کوتاه مدت از خواب عمیق (مرحله 3 و 4) نیز همراه فراموشی نسبت به رویدادهای حین بیداری است.

حدود 90 دقیقه پس از شروع خواب، مرحله NREM جای خود را به اولین دوره REM شبانه می‎دهد. در REM نبض و فشار خون بالاتر از NREM و اغلب بالاتر از حالت بیداری است. مصرف اکسیژن مغز نیز بالا می‎رود.
حرارت بدن با تغییر حرارت محیط تغییر می‎کند (Poikilo thermic). در مردان تقریباً هر دوره REM با نعوظ نسبی یا کامل همراه ا ست. فلج تقریباً کل عضلات اسکلتی ایجاد می‎شود. متمایزترین خصوصیت REM دیدن رؤیا است.

تنظیم خواب
اکثر محققین معتقدند یک مرکز ساده کنترل خواب وجود ندارد بلکه چند دستگاه یا مرکز بهم پیوسته وجود دارد که عمدتاً در ساقه مغز واقع شده‎اند و متقابلاً موجب تحریک یا مهار همدیگر می‎شوند. سروتونین در تسریع شروع خواب و کاهش بیداری شبانه و استیل کولین در ایجاد خواب REM نقش دارند. نورآدرنالین خواب REM را کاهش و بیداری را افزایش می‎دهد و دوپامین نیز هوشیاری و بیداری را افزایش می‎دهد.

کارکردها و تأثیر خواب
خواب کارکرد تعادلی و ترمیمی داشته و به نظر می‎رسد در تنظیم درجه حرارت و حفظ انرژی اهمیت اساسی دارد. خواب با تسریع سنتز اسید ریبونوکلئیک و پروتئین‎ها به ترمیم قوای بدن کمک می‎کند. میزان خواب متعاقب کار جسمانی و ورزش، گرسنگی، بیماری، حاملگی، استرس روانی، افزایش فعالیت ذهنی و موقعیت‎های یادگیری دشوار ممکن است افزایش می‎یابد.

شیوع اختلال خواب در این موارد بیشتر می‎شود: جنسیت زن ، وجود اختلال طبی و روانی ، سن بالا ، سوء مصرف مواد .
بی‎خوابی مربوط به اختلال محور I و یا محور II
بی‎خوابیهائی که حداقل یک ماه طول می‎کشند ، رابطه آشکاری با نشانه‎های رفتاری و روانشناختی اختلالات روانی شناخته شده بالینی دارند. اشکال در به خواب رفتن معمولاً ناشی از اضطراب است که خود جزئی از اختلالات روانی است. در بی‎خوابی مربوط به اختلال افسردگی اساسی شروع خواب معمولاً طبیعی است ولی در خلال نیمه دوم شب بیداریهای مکرر و سحرخیزی زودرس وجود دارد.